Sejarah Tokoh Kraf Pasir Simpul.. Kuala Berang
HAJI ABAS ADAM- Tokoh Kraf Pasir Simpul - anssy..
Menulis sejarah, terutama
sejarah nasional, bukan sekadar kegiatan intelektual atau akademi,
tetapi juga kegiatan yang bermakna politik. Hal ini karena sejarah
dianggap sebagai dasar kesadaran bangsa yang fungsinya untuk memperkokoh
identiti nasional atau kolektif.
PENGENALAN
Malaysia
sekarang mengalami arus kemodenan yang sangat pesat tetapi terdapat juga
segelintir masyarakat yang menggunakan barangan tradisional. Di Malaysia, dunia
sosial telah melahirkan ramai
tokoh kraf tangan yang berjaya dalam pelbagai jenis kraf tangan. Antaranya
ialah Hajah Azizah binti Mohd Yusof (Kraf tekatan), Puan Lim Swee Kim (Kraf
sulaman nyonya), Puan Hajah Zainab@Ngah binti Mamat (Kraf tenunan songket),
Encik Salleh bin Mohd (Kraf pertukangan tembaga) dan sebagainya. Mereka telah
banyak mengharumkan nama nagara di peringkat antarabangsa. Generasi baru dalam
bidang ini wujud dan meneruskan perjuangan mereka dalam menghasilkan kraf
tangan – kraf tangan supaya tidak dilupakan oleh masyarakat yang ditelan
kemodenan yang pesat menbangun sekarang.
Oleh itu, wujud tokoh seni kraf tangan
yang baru, iaitu Haji Abas Adam. Beliau dilahirkan di Kampung Durian Hijau,
Ketereh, Kota Bharu, Kelantan pada 19 Disember 1929. Beliau mempunyai 13 orang
anak dimana lima orang dengan isteri yang terdahulu. Selepas isteri pertamanya
meninggal dunia, beliau berkahwin dengan perempuan lain dan dianugerahkan lima
orang anak dan selepas kematian isteri yang kedua, beliau berkahwin dengan
janda kawan baik beliau sendiri dan telah dikurniakan empat orang anak. Haji
Abas Adam bersama dengan isteri yang ketiga, Timoh Sidek telah hidup dengan
bahagia sehingga sekarang.
Beliau
merupakan seorang tokoh kraf tangan yang menghasilkan barangan menangkap ikan
seperti Bubu, Serkap dan Tangkut. Selain itu, beliau juga menghasilkan alat
tradisonal untuk menapis beras seperti Nyiru dan sebagainya. Beliau mempelajari
untuk menghasilkan kraf tangan ini daripada ayahnya yang bernama Adam. Beliau
telah diajar oleh ayahnya ketika beliau berumur 6 tahun lagi. Beliau telah
diberi amanah oleh ayahnya untuk mencari,mengajak dan memberi didikan kepada
masyarakat yang berbakat dalam bidang ini bagi meneruskan legasi ini agar tidak
lapuk dek zaman yang pesat membangun ini. Beliau telah berjaya mempelajari seni
kraf tangan daripada ayahnya sehingga beliau telah menarik minat Majalah 3
untuk menemuabual beliau. Selain itu, sekarang beliau telah mempunyai satu
gerai khas untuk meletakkan hasil seni kraf tangan yang dihasilkan untuk dijual.
Dari pelbagai negeri seperti Pahang, Johor, Kuala Lumpur, Cameran Highland dan
sebagainya telah membeli hasil seni kraf tangan beliau, bukan sahaja untuk
digunakan tetapi untuk hiasan rumah kerana penghasilan yang dibuat sangat halus
dan unik. Bukan sahaja dari dalam negara bahkan ada daripada luar negara
sanggup ke rumahnya untuk membeli dan mengetahui cara – cara untuk
melakukannya. Sekarang,beliau telah berjaya.
SEJARAH KEHIDUPAN HAJI ABAS ADAM
Adam
Abdullah merupakan seorang pembuat kraf tangan yang terkenal di Kampung Durian
Hijau, Ketereh, Kota Bharu, Kelantan. Beliau telah berkahwin dengan seorang
janda yang bernama Rogayah Ali. Selepas beberapa bulan mereka berkahwin, mereka
telah dikurniakan seorang anak lelaki yang diberi nama Abas Adam1.
Haji Abas Adam dilahirkan pada 19 September 1929 di Kampung Durian Hijau,
Ketereh, Kota Bharu, Kelantan2. Beliau dibesarkan oleh kedua - dua
ibubapanya dengan penuh kasih sayang walaupun, Rogayah Ali mempunyai dua anak
perempuan hasil perkahwinannya dengan suami pertamanya, beliau tetap memberi
kasih sayang yang sama rata tanpa ada sekelumit perbezaan. Haji Abas Adam
merupakan anak yang rapat dengan bapanya, Adam Abdullah walaupun bapanya
digelar ‘singa’ oleh adik – beradik bapanya kerana ketegasan dan kegarangan
beliau3. Setiap kali bapanya bekerja, beliau turut serta. Adam
Abdullah bekerja sebagai pembuat kraf tangan di kedai yang didirikan daripada
hasil titik peluh beliau sendiri, iaitu dengan hasil jualan kraf tangan yang
dihasilkannya sendiri seperti Bubu catup, Nyiru, Tangkup, Serkap dan
sebagainya. Isterinya, Rogayah Ali sentiasa menolongnya di kedai4,
tetapi sejak isteri beliau disahkan menghidap penyakit kencing manis, isterinya
hanya berehat di rumah bersama anak – anak perempuannya. Dan sekarang, anak
lelaki tunggalnya, Haji Abas Adam yang membantu beliau di kedai. Haji Abas Adam
telah menunjukkan minat yang mendalam terhadap pembuatan seni kraf tangan ini.
Haji Abas Adam cepat belajar dari bapanya. Beliau hanya mengambil masa selama sebulan
untuk mempelajari seni kraf tangan dengan mahir5.
Pada tahun
1944, iaitu ketika Haji Abas Adam berumur 15 tahun. Ibunya, Rogayah Ali
meninggal dunia kerana penyakit kencing manis yang dialaminya sudah ditahap
kritikal. Ibunya menghembus nafasnya ketika Haji Abas Adam sedang solat subuh
berjemaah bersama bapa dan dua orang adik tirinya. Beberapa bulan selepas itu,
bapanya, Adam Ali telah mengambil keputusan untuk berhijrah ke Kuantan. Adam
Ali telah membawa ketiga – tiga anaknya berhijrah ke Kuantan, iaitu di Kampung
Paya Rambutan, Kuantan, Pahang. Di situ, Adam Ali telah membuka sebuah gerai
yang menjual pelbagai seni kraf tangan buatan beliau dan anak lelaki tunggal
beliau iaitu Haji Abas Adam. Selain itu, Adam Ali telah mengambil tiga orang
pekerja iaitu dua orang lelaki dan seorang perempuan. Selepas beberapa bulan
mereka menetap di Kampung Paya Rambutan, pada tahun 1945, Adam Ali telah
mengambil keputusan untuk berkahwin dengan jirannya, Semek Hitam yang banyak
membantu beliau. Hasil perkongsian beliau dengan Semek Hitam, beliau telah
memdapat dua orang anak lelaki dan tiga orang anak perempuan6.
Pada tahun
1950, bapa Haji Abas Adam telah menghembuskan nafas terakhirnya di Kampung Paya
Rambutan di ribaan isterinya, Semek Hitam kerana sakit tua. Selepas beberapa
bulan menguruskan gerai bapanya, beliau meminta izin emak tirinya, semek Hitam
untuk berhijrah ke Terengganu bersama kawan baiknya, Ghani Mahmud. Pada tahun
1950, Haji Abas Adam berhijrah ke Terengganu bersama kawan baiknya. Mereka
menetap di Kampung Chapu, Kuala Berang iaitu kampung kedua ibubapa Ghani Mahmud7.
Haji Abas
Adam merupakan keluarga yang tidak begitu berharta walaupun bapanya ketika itu
merupakan pembuat seni kraf tangan. Beliau hanya belajar daripada kedua – dua
kakak tirinya di mana kedua – dua kakak tirinya bersekolah. Selepas habis sesi
persekolahan, kakak – kakak tirinya akan mengajar beliau membaca dan menulis.
Beliau tidak bersekolah kerana beliau semasa kecil merupakan seorang yang cepat
gementar apabila berada di khalayak ramai. Oleh kerana itu, beliau tidak begitu
mempunyai ramai kawan – kawan dan beliau hanya membantu bapanya membuat seni
kraf tangan tersebut. Selain itu, pada setiap malam, beliau akan di hantar oleh
bapanya ke rumah datuknya yang merupakan seorang imam di kampung tersebut untuk
belajar mengaji Al – Quran. Tetapi, pada tahun 1941, ketika beliau berumur 12
tahun, beliau di hantar ke pondok untuk belajar selama empat bulan. Pada
mulanya, beliau menangis kerana tidak mahu pergi tetapi dengan ketegasan bapanya
ketika itu, beliau terpaksa ke pondok tersebut dan belajar di situ selama empat
bulan. Di situlah beliau bertemu dengan salah seorang sahabatnya yang bernama
Ghani Mahmud8.
Di
Terengganu, Haji Abas Adam telah bekerja sebagai pengecat rumah untuk menyara
kehidupannya. Selepas beberapa minggu menetap di Terengganu, ketika beliau
berumur 21 tahun beliau telah berkahwin dengan seorang gadis iaitu merupakan
anak kepada bilal di Kampung Chapu9.
Pada mulanya,
ayah mentuanya tidak mengizinkan beliau untuk berkahwin dengan anak gadis
tunggalnya itu. Tetapi dengan kesungguhan yang ditunjukkan oleh Haji Abas Adam
bagi memperisterikan anaknya, telah membuka hatinya untuk menerima Haji Abas
Adam sebagai menantunya10. Pada hujung tahun 1950, Haji Abas Adam
telah berkahwin dengan Tun Rohani Tun Kiran dengan majlis yang sederhana.
Selama hidup bersama dengan Tun Rohani Tun Kiran selama 6 tahun, beliau telah
dianugerahkan lima orang anak di mana tiga orang lelaki dan dua orang perempuan11.
Tetapi malangnya, ketika Haji Abas Adam berumur 27 tahun pada tahun 1956,
isterinya Tun Rohani Tun Kiran dan anak bongsu mereka telah kemalangan dan
meninggal dunia di tempat kejadian. Kesan peristiwa tersebut, Haji Abas Adam sangat
kecewa dan sedih kerana isteri yang amat disayangi telah meninggal dunia. Dalam
tempoh beberapa bulan, beliau sangat tidak terurus dan anak – anak beliau
dijaga oleh keluarga mentuanya. Ayah mentuanya berasa kasihan terhadap
menantunya, dan beliau telah mencari calon isterinya untuk menantunya itu. Pada
mulanya, Haji Abas Adam tidak menerima cadangan bapa mentuanya tetapi kerana
mengenang jasa bapa mentuanya, beliau bersetuju untuk berkahwin dengan anak
saudara bapa mentuanya12.
Isteri
kedua beliau ini merupakan seorang yatim piatu kerana kedua ibubapanya telah
meninggal dunia ketika berada di Mekah ketika mereka menunaikan ibadat haji.
Perkahwinan kedua ini telah mengurniakan permata hati seramai lima orang, di mana
empat orang adalah perempuan dan selebihnya adalah lelaki. Isteri kedua beliau
ini merupakan anak orang kaya di mana dia merupakan seorang anak tunggal dalam
keluarga. Sebelum ibubapanya berangkat ke Mekah untuk menunaikan haji, bapanya
telah mewasiatkan agar menjaga sebuah banglo kepada Hasmah Yatim, iaitu isteri
kedua Haji Abas Adam13. Hasmah Yatim dan Haji Abas Adam telah
bersetuju untuk menjadikan banglo itu sebagai kedai kraf tangan yang dihasilkan
oleh beliau sendiri, manakala di tingkat dua dijadikan kelas untuk mempelajari
seni kraf tangan dan beliau sendiri yang menjadi gurunya14. Hal ini
kerana, sebelum bapanya Adam Ali meninggal dunia, beliau sempat mewasiatkan
kepada Haji Abas Adam agar mencari, mengajak dan memberi didikan kepada
masyarakat untuk membuat kraf tangan tersebut agar tidak lapuk dek zaman15.
Selain itu,
anak – anak hasil perkongsian dangan isteri pertama beliau Tun Rohani Tun
Kiran, bergilir – gilir dijaga oleh keluarga mentuanya dengan isteri barunya.
Keluarga mentua dan isteri banyak menbantu beliau dalam menguruskan kedai itu.
Anak – anak beliau juga sentiasa menolong beliau menguruskan kedai tersebut.
Dalam tempoh beberapa bulan, perniagaan Haji Abas Adam semakin maju dan
diterima penduduk kampung sekitar2. Tetapi malang berlaku ke atas
Haji Abas Adam dan keluarganya. Pada tahun 1975, ketika beliau berumur 46 tahun,
kedai yang diusahakan itu telah terbakar hangus kerana hasad dengki seorang
penduduk kampung seberang kampung yang mencemburui kehidupan Haji Abas Adam.
Isteri dan anak perempuan bongsu hasil perkahwinan mereka yang ketika itu
berada di dalam kedai turut terbakar dan meninggal dunia sebelum sempat di bawa
ke hospital16. Selepas kejadian itu, Haji Abas Adam ingin berhijrah
ke negeri lain, tetapi bapa mentuanya, Tun Kiran tidak membenarkan beliau
berhijrah meninggalkan anaknya yang ramai ketika itu. Hal ini kerana Tun Kiran
dan isterinya sudah semakin tua untuk menjaga cucu – cucu mereka walaupun cucu
– cucu mereka itu sudah ada yang semakin dewasa17.
Haji Abas
Adam mempunya dua orang kawan baik di mana seorang sahabatnya yang bernama
Dolah Maman telah meninggal dunia dan telah mewasiatkan agar beliau berkahwin
dengan isteri Dolah Maman yang sebatang kara yang hanya bergantung harap
terhadap suaminya, Dolah Maman ketika hayatnya. Haji Abas Adam bersetuju
berkahwin dengan isterinya kerana Dolah Maman semasa hayatnya banyak membantu
beliau. Selepas Timoh Sidek tamat tempoh iddahnya, Haji Abas Adam berkahwin
dengannya dan mereka hidup bersama dengan anak – anak Timoh Sideh dengan Dolah
Maman yang seramai tiga orang dan anak – anak Haji Abas Adam dengan isteri –
isteri yang terdahulu. Perkahwinan beliau kekal sehingga sekarang dan mereka
telah dikurniakan empat orang anak. Di samping itu, Haji Abas Adam telah
membuka sebuah gerai yang menjual hasil seni kraf tangan yang dihasilkan oleh
beliau dengan dibantu oleh isterinya, Timoh Sidek. Selain itu, anak – anak Haji
Abas Adam yang lain hasil perkongsian dengan isteri – isteri terdahulu,
kebanyakan bekerja di luar negeri dan ada yang hanya bekerja di kampung.
Kehidupan beliau dengan Timoh Sidek sangat bahagia sehingga sekarang18.
SUMBANGAN DAN KEJAYAAN HAJI ABAS ADAM
Haji Abas Adam menceburkan diri dalam bidang seni kraf
tangan ini ketika beliau masih kecil lagi iaitu ketika beliau berumur 12 tahun.
Beliau sudah menunjukkan minat yang mendalam dalam menghasilkan seni kraf
tangan ini. Beliau belajar membuat kraf tangan – kraf tangan seperti Bubu
catup, Nyiru, Tangkup, Serkap dan sebagainya daripada bapanya, Adam Ali yang
merupakan seorang yang mahir dalam menghasilkan kraf tangan – kraf tangan
tersebut. Beliau belajar daripada bapanya sehingga mahir19. Dengan
menceburkan diri dalam bidang seni kraf tangan ini yang kurang di pandang oleh
masyarakat, tetapi beliau tetap memberi banyak sumbangan sehingga masyarakat
sekarang boleh membuka mata mereka bahawa bidang seni kraf tangan ini perlu di
beri perhatian juga kerana ia amat penting dalam warisan sesebuah negara20.
Antara sumbangan Haji Abas Adam dalam menceburkan diri
dalam bidang seni kraf tangan ini ialah beliau telah menaikkan nama Kampung
Chapu di samping menaikkan Negeri Terengganu, seterusnya Negara Malaysia. Pada
tahun 2012, Penerbit Rancangan Panorama TV1 telah menemui Haji Abas Adam bagi
menemu ramah beliau tentang seni kraf tangan tersebut yang telah menarik
perhatian pelancong dari luar negara mahupun luar negeri untuk membelinya21.
Selain itu, beliau juga telah menaikkan sektor pelancongan
terutama di Negeri Terengganu. Ramai pelancong dari luar negara dan luar negeri
seperti Australia, Itali, Mongolia, Cameran Highland, Pahang, Johor, Kuala
Lumpur dan sebagainya datang ke Terengganu semata – mata untuk membeli hasil
kraf tangan – kraf tangan yang dihasilkan oleh Haji Abas Adam sendiri22.
Hal ini kerana, kraf tangan – kraf tangan yang dihasilkan oleh beliau sangat
unik dan beliau merupakan seorang yang sangat teliti ketika membuat kraf tangan
tersebut23.
Bapanya, Adam Ali sebelum meninggal dunia telah
mewasiatkan kepada Haji Abas Adam supaya jangan kedekut ilmu sekiranya ada
orang yang mahu belajar untuk menghasilkan kraf tangan ini. Hal ini kerana,
bapanya mahu mengekalkan seni warisan kraf tangan ini. Beliau tidak lupa wasiat
daripada bapanya sehingga sekarang24. Oleh itu, sumbangan beliau
ialah beliau memberikan latihan dan bimbingan kepada kumpulan pelapis bagi
mengekalkan seni warisan ini. Pelatih beliau terdiri dari seluruh negara. Di
samping itu, beliau juga memberi tunjuk ajar untuk menghasilkan seni kraf
tangan ini kepada para pelancong yang ingin mengetahui cara – cara
penghasilannya yang datang ke rumahnya di Kampung Chapu25.
Walaubagaimanapun sekarang beliau tidak begitu aktif lagi untuk menghasilkan
kraf tangan – kraf tangan ini. Hal ini kerana, usia beliau semakin meningkat
tua dan beliau sering mengalami sakit – sakit26.
USAHA DAN CABARAN YANG DIHADAPI HAJI ABAS ADAM
Haji Abas Adam merupakan seorang yang dikenali oleh
penduduk kampung sebagai seorang yang tidak mudah berputus asa. Beliau tidak
mudah berputus asa walaupun kedainya telah terbakar. Beliau tetap meneruskan
usahanya dan beliau telah membina sebuah gerai baru untuk menjual kraf tangan
tersebut walaupun tidak sebesar kedai yang terdahulu dan beliau bersama – sama
isterinya, Timoh Sidek telah mengusahakan gerai itu27.
Selain itu, beliau sanggup bangun awal pagi untuk ke hutan
mencari barang – barang bagi menghasilkan kraf tangan – kraf tangan tersebut
seperti buluh, rotan, akar kayu dan sebagainya. Pelbagai dugaan telah dialami
di hutan, antaranya beliau sesat selama dua hari, ditangkap oleh orang asli dan
sebagainya. Tetapi beliau tetap tidak mudah berputus asa bahkan beliau lebih
bersemangat. Dan sekarang, apa yang dialaminya telah menghasilkan kejayaan
sehingga beliau menjadi terkenal28.
Di samping itu, beliau dan isterinya telah mengusahakan
sebuah tanah yang ditinggalkan oleh bapa mentua beliau dengan bercucuk tanam
pelbagai sayur – sayuran dan buah – buahan, dan mereka menjual hasil daripada
tanaman tersebut di pasar bagi mendapat keuntungan. Dengan keuntungan itu,
beliau menggunakan untuk membeli alat – alatan bagi menghasilkan kraf tangan –
kraf tangan seperti syelek, vanish, pisau raut dan sebaginya2.
Ketika kehidupan susah dahulu, isterinya Timoh Sidek banyak membantunya. Dia
sanggup berjaga malam untuk membuat kuih – muih bagi menjualnya pada setiap
pagi, dan untung yang diperolehi akan diberikan kepada suaminya, Haji Abas
Adam. Selain itu, pada setiap hujung minggu, Haji Abas Adam bekerja sampingan
sebagai pengecat rumah, dan beliau hanya memperoleh upah hanya RM6 setiap rumah
yang dicat oleh beliau29.
KESIMPULAN
Haji Abas Adam ialah merupakan seorang tokoh yang
merupakan seorang yang mempunyai jiwa kesenian sejak dari kecil lagi. Beliau
mahu seni kraf tangan yang dihasilkan bakal memjadi warisan turun - temurun.
Beliau tidak mahu seni kraf tangan itu akan lapuk dek zaman yang semakin maju
ini. Harapan beliau terhadap anak – anak muda, beliau mahu mereka tidak
meminggirkan warisan seni kraf tangan ini. Katanya, “ Manusia sekarang sudah semakin
melupakan seni kraf tangan, mereka berfikiran seni kraf tangan ini tidak
penting dalam kehidupan. Padahal seni kraf tangan ini ada yang merupakan
warisan seni yang harus disimpan untuk anak – anak yang mendatang tahu akan
warisan ini”. Selain itu, beliau berharap ada anak – anak muda dari Terengganu
ingin belajar mengenai kraf tangan ini supaya ada anak waris dari Terengganu.
Seterusnya, Haji
Abas Adam merupakan seorang sangat mahir dalam menghasilkan seni kraf tangan
yang pelbagai. Di samping itu, beliau juga menabur bakti kepada Kampung Chapu
dengan hasil seni kraf tangan yang dihasilkan oleh beliau dan mengharapkan anak
– anak muda sekarang mempunyai minat terhadap seni kraf tangan ini yang kurang
digemari di kalangan golongan remaja. Dengan kejayaan yang beliau telah kecapi
telah membuatkan rancangan TV1 iaitu Rancangan Panorama telah berjumpa dan
menemual beliau kerana kejayaan beliau.
NOTA KAKI
Ghani Mahmud, wawancara, 1 Februari 2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
Ghani Mahmud, wawancara, 1 Februari 2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 24 Januari 2014
Ghani Mahmud, wawancara, 1 Februari 2014
Ibid
Ibid
Ibid
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Ghani Mahmud, wawancara, 7 Februari 2014
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Ghani Mahmud, wawancara, 7 Februari 2014
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Ghani Mahmud, wawancara, 7 Februari 2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Ibid
Ibid
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
http://pemuliharaankraf.blogspot.com/2011/06/bicara-tokoh-bersama-adiguru-dan-tokoh.html,
31 Januari 2014
Nur Ain Syuhada Saras, wawancara, 15 Februari 2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
Tengku Hanifah Syahira Tengku Malik, wawancara, 25 Januari
2014
Haji Abas Adam, 86 Tahun, wawancara, 25 Januari 2014
Saras Ali, wawancara, 25 Januari 2014
Timoh Sidek, wawancara, 25 Januari 2014
Ibid
Komentar
Posting Komentar